Materiał powstał w Departamencie Bankowości Komercyjnej UKNF

W sierpniu 2023 roku w czasopiśmie naukowym „Science” opublikowany został artykuł¹, który przywołał wyniki badań, z których dowiadujemy się, że około 930 tys. lat temu prawie 99% populacji naszych przodków wyginęło wskutek zmian klimatycznych, które zaszły w Afryce. Polegały one na gwałtownym ochłodzeniu i suszach. Autorzy badania szacują, że przez około 120 tys. lat populacja naszych przodków liczyła jedynie około 1300 osobników. Pokazuje to dobitnie, że zmiany klimatyczne wpływają nie tylko na jakość życia ludzkiego, ale również na naszą egzystencję i przetrwanie człowieka jako gatunku biologicznego. 

Według danych European Union Climate Change Service, lato 2023 było najgorętsze w historii pomiarów². Zdaniem tej agencji, dowody naukowe jednoznacznie wskazują, że w przyszłych latach spodziewane są kolejne rekordy temperatury, jak również związane z nimi ekstremalne zjawiska pogodowe. Będzie to miało znaczący wpływ na społeczeństwa oraz ekosystemy. Dla przykładu, sierpień 2023 był znacznie wilgotniejszy w stosunku do normy, przyczyniając się do powodzi, np. w Słowenii. Z drugiej strony w lecie 2023 zmiany klimatyczne, skutkujące wzrostami temperatur, wpłynęły na gwałtowne rozprzestrzenianie się pożarów na Cyprze, we Włoszech, Portugalii, na Teneryfie oraz na Hawajach. 

Zmiany klimatu negatywnie oddziałują także na gospodarkę realną Polski. Zgodnie z opracowaniem Polskiego Instytutu Ekonomicznego „Gospodarcze koszty suszy dla polskiego rolnictwa”³, przeciętna wartość plonów utraconych w każdym roku z powodu susz wynosi 6,5 mld zł. Około 7% plonów jest traconych z powodu wahań temperatur, natomiast co najmniej 14% plonów będzie utraconych, jeśli średnia temperatura wzrośnie o 2°C. Z kolei Najwyższa Izba Kontroli w raporcie opracowanym w 2021 roku sygnalizuje, że 40% obszarów rolnych i leśnych w Polsce, a w dorzeczu Odry nawet ponad 50%, jest ekstremalnie i silnie zagrożonych wystąpieniem suszy rolniczej⁴.

Wychodząc naprzeciw wyzwaniom klimatycznym, Komisja Europejska w 2018 roku przyjęła „Plan działania w zakresie finansowania zrównoważonego wzrostu gospodarczego”⁵. Obejmuje on środki, które mają za zadanie przekierowanie finansowania prywatnego na zrównoważone inwestycje, zarządzanie ryzykiem finansowym wynikającym ze zmiany klimatu oraz poprawę zrównoważonego ładu korporacyjnego w sektorze prywatnym. 

Ponadto, Komisja Europejska 6 lipca 2021 roku przyjęła odnowioną strategię zrównoważonego finansowania - „Strategię dotyczącą finansowania transformacji w stronę gospodarki zrównoważonej”⁶. Jako kluczowe obszary, które wymagają podjęcia dodatkowych działań po stronie sektora finansowego we wsparciu transformacji unijnej gospodarki w kierunku zrównoważonego rozwoju wskazano w niej: finansowanie transformacji w kierunku zrównoważonego rozwoju oraz wkład sektora finansowego do osiągnięcia celów Europejskiego Zielonego Ładu. 

14 lipca 2021 roku Komisja Europejska w ramach European Green Deal przyjęła pakiet propozycji legislacyjnych, tzw. „Fit for 55”. Jego celem jest wzmocnienie pozycji UE jako światowego lidera klimatycznego. Pakiet ten zakłada osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 roku, jak również zmniejszenie do 2030 roku emisji netto o co najmniej 55% (w porównaniu do 1990 roku)⁷. 

Działania przyczyniające się do transformacji w kierunku gospodarki zrównoważonej powinny być podejmowane w wielu obszarach działalności człowieka. Jednak to banki będą spełniać kluczową rolę w finansowaniu „zielonej” transformacji, znacznie wykraczającą poza działania nakierowane na sam bank, takie jak oszczędności w zakresie zużycia papieru, wody, elektryczności, segregacja odpadów czy wymiana floty na pojazdy elektryczne. Bez wątpienia tego rodzaju kroki są również istotne i potrzebne. Niemniej instytucje finansowe mogą przyczynić się do niwelowania niekorzystnych zmian klimatu na dużo szerszą skalę, w szczególności poprzez działania wymagane już na podstawie obowiązujących regulacji, np. poprzez uwzględnianie ryzyka klimatycznego w długoterminowych strategiach i w polityce kredytowej, wspierane odpowiednio dokonywanymi ujawnieniami. Istotne jest przy tym to, że aktualne regulacje wyznaczają jedynie minimum zaangażowania instytucji finansowych w łagodzenie zmian klimatycznych, natomiast banki mogą stawiać sobie w tym zakresie cele o wiele ambitniejsze. 

Tego rodzaju wysokie zaangażowanie banków w przeciwdziałanie zmianom klimatu bez wątpienia zostanie dostrzeżone i docenione przez ich klientów, ponieważ poziom świadomości społecznej w zakresie zmian klimatycznych, szczególnie wśród młodych ludzi, systematycznie wzrasta. Jak pokazują rezultaty globalnego badania przeprowadzonego w 2020 roku w 50 krajach w ramach Programu Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju⁸, badane osoby (w szczególności młode) podkreślały potrzebę bardziej zdecydowanych działań w zakresie polityki klimatycznej i charakteryzowały się wysokim poziomem świadomości w obszarze zmian klimatu. W pełni racjonalne jest zatem przyjęcie, że klienci banków będą zwracać coraz większą uwagę na to, w jaki sposób dany bank przyczynia się do ochrony klimatu oraz że jako konsumenci usług finansowych będą wybierać taką instytucję finansową, która w największym stopniu realizuje ten cel. Można tu przywołać znane powiedzenie - są działania, które opłaca się wykonywać, ale nie warto (gdyż są one wątpliwe pod względem etycznym), jak i takie, które się nie opłacają, ale warto je podejmować. Działania banków służące ochronie klimatu są działaniami nie tylko wartymi zaangażowania z powodu troski o środowisko naturalne i społeczną odpowiedzialność biznesu, ale są jednocześnie takimi, w które zaangażowanie jest opłacalne, w szczególności z powodu przyciągania klientów i inwestorów świadomych ekologicznie, a więc również łatwiejszego i tańszego dostępu do finansowania. Racjonalne wydaje się również założenie, że w przyszłości te banki, które nie będą spełniać standardów ekologicznych, spotkają się z marginalizacją ze strony klientów i inwestorów, a także z droższym i utrudnionym dostępem do źródeł finansowania na rynkach finansowych. 

W kontekście oferowania przez banki „zielonych” produktów finansowych kluczowy jest także wymiar etyczny. Produkty reklamowane jako zrównoważone środowiskowo powinny w sposób realny przyczyniać się do ochrony środowiska, w szczególności środki finansowe pozyskiwane z ich sprzedaży powinny być w znaczącym stopniu inwestowane w proekologiczne przedsięwzięcia. W przeciwnym razie, dany bank narażałby się na zarzut uprawiania nieuczciwego marketingu (w tym przypadku tzw. greenwashingu), co pociągałoby za sobą gwałtowny wzrost ryzyka reputacyjnego.

Z wiedzy jaką dysponuje Urząd Komisji Nadzoru Finansowego, m.in. dzięki zaangażowaniu w prace międzynarodowych grup roboczych i licznych gremiów, wynika, że regulacje dotyczące ryzyk klimatycznych (oraz szerzej – ryzyk ESG) będą stawiały przed bankami coraz więcej wymogów. W szczególności, obecnie regulacje unijne koncentrują się na ujawnieniach i raportowaniu tych ryzyk. Natomiast w niedalekiej przyszłości będą one ewoluowały w kierunku ich uwzględnienia w wymogach nadzorczych Filara I, w procesie badania i oceny nadzorczej, w sprawozdawczości obowiązkowej oraz w testach warunków skrajnych. Dlatego podjęcie przez banki odpowiednich działań służących ochronie klimatu jest nie tylko pożądane społecznie, opłacalne ekonomicznie, ale także konieczne z punktu widzenia zgodności z regulacjami.   

______________________
¹https://www.science.org/doi/10.1126/science.abq7487
²https://www.reuters.com/business/environment/august-was-hottest-ever-recorded-third-straight-month-set-record-2023-09-06/
³https://pie.net.pl/wp-content/uploads/2022/11/PIE_Gospodarcze-koszty-suszy-dla-polskiego-rolnictwa.pdf
⁴https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/zapobieganie-suszy-rolniczej.html
⁵https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/HTML/?uri=CELEX:52018DC0097&from=PL
⁶https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/ALL/?uri=COM:2021:390:FIN
⁷https://www.consilium.europa.eu/pl/policies/green-deal/fit-for-55-the-eu-plan-for-a-green-transition/
⁸https://www.undp.org/press-releases/worlds-largest-survey-public-opinion-climate-change-majority-people-call-wide-ranging-action